Szeroka wiedza o procesach zachodzących w przyrodzie pozwala leśnikom na kontrolę stanu środowiska leśnego dzięki czemu możliwa jest wczesna diagnoza zagrożeń, mogących wpłynąć negatywnie na stan lasu. Każdego roku podejmowane są działania mające na celu zachowanie trwałości lasu i zwiększenie jego naturalnej odporności na czynniki szkodotwórcze, które w naszej klasyfikacji dzielimy się na trzy grupy:

- biotyczne (np. szkodliwe owady, grzyby patogeniczne, ssaki roślinożerne);

- abiotyczne – ekstremalne zjawiska atmosferyczne (np. silne wiatry, śnieg, ulewne deszcze, wysokie i niskie temperatury);

- antropogeniczne – wywołane przez człowieka (np. pożary, zanieczyszczenia przemysłowe, zaśmiecanie lasu).

Szkodnictwo leśne to działanie człowieka w środowisku przyrodniczym, w tym w środowisku leśnym. Szkodnictwo leśne jest wynikiem szkodliwego (fizycznego, rzadziej chemicznego) - oddziaływania człowieka na las i obiekty z nim związane. W nadleśnictwach zwalczaniem przestępstw i wykroczeń w zakresie szkodnictwa leśnego oraz wykonywaniem innych zadań w zakresie ochrony mienia zajmują się strażnicy leśni.

Przyjmuje się, że ochrona lasów przed szkodnictwem obejmuje ochronę mienia oraz walorów przyrodniczych w zasobach leśnych. W organizacji gospodarczej Lasy Państwowe przyjęto następujące podstawowe grupy rodzajowe szkodnictwa leśnego:
- bezprawne korzystanie z lasu,
- kłusownictwo,
- kradzież albo zniszczenie mienia nadleśnictwa,
- kradzież drewna z lasu państwowego.
Oprócz wymienionych 4-ch grup podstawowych, praktycznie ochroną lasów przed szkodnictwem obejmuje się również:
- ochronę przeciwpożarową (obszarów leśnych),
- ochronę przed szkodliwym korzystaniem z lasów w celach rekreacyjnych.

Bezprawne korzystanie z lasu. Stanowi największą ilość szkód leśnych, które przeważnie są wykroczeniami. Najczęściej popełniane wykroczenia to:
1. wjazd i parkowanie pojazdów mechanicznych na terenach leśnych
w miejscach niedozwolonych,
2. wykroczenia przeciwko przepisom przeciwpożarowym,
3. zaśmiecanie lasu,
4. uszkadzanie drzew i krzewów.
Zaśmiecanie lasu jest jednym z najbardziej uciążliwych i trudnych do wykrycia przestępstw szkodnictwa leśnego.
 

Kłusownictwo. Stanowi istotną grupę rodzajową szkodnictwa leśnego,
o charakterze najbardziej "nieetycznym". Kłusownictwo obejmuje szereg czynów przestępnych, polegających na nielegalnym pozyskiwaniu zwierzyny (zwierząt łownych) albo na usiłowaniu wchodzenia w posiadanie tej zwierzyny. Czyny takie są przestępstwami albo wykroczeniami.
 

Kradzież drewna z lasu państwowego. Do grupy tej należą kradzieże drewna „z pnia" (gdy następuje wyrąb i kradzież); kradzieże „z gotowego zapasu" (dotyczy drewna wyrobionego).